white-breasted kingfisher | શ્વેત કંઠ કલકલિયો

 

The white-throated kingfisher (Halcyon smyrnensis) also known as the white-breasted kingfisher  શ્વેત કંઠ કલકલિયો 

આ સૃષ્ટીમાં જાત–જાતનાં અને ભાત–ભાતનાં જીવો છે. તેમની આકૃતી અને પ્રકૃતીની પણ ભારે વીવીધતા છે. પ્રકૃતીએ પશુઓ અને માનવોની સરખામણીએ પંખીઓને બહુ નાજુક બનાવ્યા છે; પરન્તુ તેમના જેવી તાજગી અને સ્ફુર્તી અન્યમાં જોવા મળતી નથી. પક્ષી એટલે પીંછાંવાળું જીવ. પક્ષીઓ સીવાય જગતમાં કોઈને પીંછાં હોતાં નથી. પક્ષીઓ કરોડવાળા, ઉષ્ણ રક્તવાળા હોય છે. તેમનાં શરીરનું તાપમાન હમ્મેશાં એકસરખું રહેતું હોય બહારના વાતાવરણની ઠંડી–ગરમીની તેમના ઉપર કોઈ અસર થતી નથી. તેની સામે શરીરસૃપો અને માછલાં ઠંડા લોહીવાળા હોય છે. શરીરસૃપો અને માછલાંના શરીરના તાપમાનને બહારની ગરમી–ઠંડીની અસર થાય છે. માનવ હમેશા સુંદરતા માણવાની અને કંઈક નવું જાણવાની વૃત્તી ધરાવે છે. પ્રકૃતીની સુંદરતા આપણને સુંદર બનવાની પ્રેરણા પુરી પાડે છે. ‘વન વગડો ’ના સૌજન્યથી આપણે અને તેમાંય આજની ઉગતી પેઢી પ્રકૃતીને પામવાની ઉંચી દૃષ્ટી પ્રાપ્ત કરે તેવી ભાવનાથી પ્રકૃતીનો નીજાનન્દ માણવાનો અવસર પુરો પાડવાનો આ વીનમ્ર પ્રયાસ છે. આપ સર્વ સુજ્ઞજનોને વિનંતી  છે કે આ અંગે આપના પ્રતીભાવ લખશો અને આપના મીત્રોને પણ જણાવશો તો અમને આનન્દ થશે.  ધન્યવાદ… વ્હાઇટ-બ્રેસ્ટેડ કિંગફિશર (હેલસિઓન સ્મિર્નેન્સિસ) જેને સફેદ છાતીવાળો કલકલીયો તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે The white-throated kingfisher (Halcyon smyrnensis) also known as the white-breasted kingfisher   જે એશિયામાં સિનાઇ પૂર્વથી ભારતીય ઉપખંડમાંથી ચીન અને ઇન્ડોનેશિયામાં વ્યાપકપણે વિતરિત થાય છે. આ પક્ષીનો પ્રમુખ આહાર જેમાં નાના સરિસૃપ, ઉભયજીવી, કરચલા, નાના ઉંદરો અને પક્ષીઓનો પણ સમાવેશ થાય છે. સંવર્ધન ઋતુ દરમિયાન તેઓ શહેરી વિસ્તારોમાં ઇમારતોની ટોચ જોવા મળે છે. સફેદ-ગળાવાળા કિંગફિશર એ ઘણા પક્ષીઓમાંથી એક છે જેનું સૌપ્રથમ ઔપચારિક વર્ણન સ્વીડિશ પ્રકૃતિશાસ્ત્રી કાર્લ લિનીયસે 1758માં તેમની સિસ્ટમા નેચર્યુની દસમી આવૃત્તિમાં કર્યું હતું. તેમણે દ્વિપદી નામ અલ્સેડો સ્મિર્નેન્સિસ બનાવ્યું. લિનીયસે 1738માં પ્રકાશિત એલેઝાર આલ્બીનની નેચરલ હિસ્ટ્રી ઓફ બર્ડ્સ ટાંકી જેમાં "સ્મિર્ના કિંગફિશર"નું વર્ણન  સામેલ છે. હાલની જીનસ હેલસિઓન 1821માં અંગ્રેજ પ્રકૃતિવાદી અને કલાકાર વિલિયમ જ્હોન સ્વેન્સન દ્વારા રજૂ કરવામાં આવી હતી ગ્રીક પૌરાણિક કથાઓમાં સામાન્ય રીતે કિંગફિશર સાથે સંકળાયેલા પક્ષી માટે હેલસિઓન નામ છે. તુર્કીના ઇઝમીર નગર માટે વિશિષ્ટ ઉપનામ સ્મિર્નેન્સીસ એ વિશેષણ છે. આ એક વિશાળ કિંગફિશર છે, જેની લંબાઈ 27-28 સેમી (10.6–11.0 ઇંચ) છે. પુખ્ત વ્યક્તિની પીઠ, પાંખો અને પૂંછડી તેજસ્વી વાદળી હોય છે. તેનું માથું, ખભા, બાજુઓ અને નીચેનું પેટ ચેસ્ટનટ છે, અને ગળું   સફેદ છે.  પગ તેજસ્વી લાલ છે. સફેદ ગળાવાળા કિંગફિશરની ઉડાન ઝડપી અને સીધી હોય છે, ટૂંકી ગોળાકાર પાંખો ફરતી હોય છે. ફ્લાઇટમાં વાદળી અને કાળી પાંખો પર મોટા સફેદ પેચ દેખાય છે.  સફેદ-ગળાવાળા કિંગફિશર એ વિવિધ વસવાટોમાં સામાન્ય પ્રજાતિ છે, મોટાભાગે મેદાનોમાં ખુલ્લા દેશમાં પરંતુ હિમાલયમાં 7500 ફૂટની ઊંચાઈએ જોવા મળે છે. પ્રજાતિઓની શ્રેણી વિસ્તરી રહી છે.  આ કિંગફિશર વ્યાપક છે અને વસ્તીને કોઈ ખતરો નથી. સફેદ ગળાવાળા કિંગફિશર ચોમાસાની શરૂઆતમાં પ્રજનન શરૂ કરે છે. નર ઊંચાઈ પર બેસીને વહેલી સવારે અવાજ  કરે છે. પૂંછડીને જટકો આપે છે અને તેના સંવનન પ્રદર્શનમાં સફેદ પાંખને   ખુલ્લી કરીને એક કે બે સેકન્ડ માટે પાંખો સખત રીતે ખુલ્લી રાખે  છે. તેઓ તેની ચાંચ  પણ ઊંચી   કરે છે અને સફેદ ગળું અને આગળનું પ્રદર્શન કરે છે. આમંત્રણમાં રહેલી માદા  ઝડપી અને લાંબા સમય સુધી કિટ-કિટ-કિટ... કૉલ કરે છે. માળો એક ટનલ જેવો  છે. છે. માળો બાંધવાની શરૂઆત બંને પક્ષીઓ માટીની યોગ્ય દિવાલ પર સાથે ઊડે છે  જ્યાં સુધી તેઓને પોતાના માળા માટે યોગ્ય જગ્યા  ન  મળી શકે ત્યાં સુધી માળો બનાવવામાં ન આવે. તેઓ પછીથી તેમની ચાંચ  સાથે માળો ખોદવાનું ચાલુ રાખે છે. 4-7 ગોળાકાર સફેદ ઈંડા મૂકે છે  જ્યારે બચ્ચાઓ 19 દિવસમાં બહાર નીકળી જાય છે પક્ષીઓ કેટલીકવાર રાત્રે પ્રકાશ તરફ આકર્ષાતા જોવા મળે છે, ખાસ કરીને ચોમાસાની ઋતુમાં, જે સૂચવે છે કે તેઓ અંશતઃ સ્થળાંતર કરે છે.  1800 ના દાયકામાં આ પક્ષીઓનો શિકાર તેમના તેજસ્વી પીછાઓ માટે કરવામાં આવ્યો હતો જેનો ઉપયોગ ટોપીઓને શણગારવા માટે કરવામાં આવતો હતો. તે પશ્ચિમ બંગાળનું રાજ્ય પક્ષી છે. Courtesy: photo- hemant upadhyay - ahmedabad 24 nov.23